Aydın'ın Efeler ilçesinde ve Kestane Dağları'nın güney eteklerinde kalıntıları bulunan Tralleis, antik dönemin en önemli kentlerinden biriymiş. Büyük Menderes Nehri'nin bereketli toprakları üzerinde yapılanmış olan antik yerleşim, Trakyalılar ve Argoslular tarafından Dor göçleri sonrasında kurulmuş. Kentin ismi de kurucu kavim olan Traller'den geliyor. Tralleis’in coğrafi konumu; Smyrna, Ephesos, Magnesia ve Nysa kentlerini birbirine bağlayan ana yol üzerinde bulunuyor. Bu stratejik konum sayesinde de kurulduktan kısa bir süre sonra önem kazanmaya ve gelişmeye başlamış.
Tarihçesi M.Ö. 8. yüzyıla kadar uzanan Tralleis Antik Kenti’nin ismi, yazılı kaynaklarda ilk kez Xenophon'un eserlerinde ilk kez Tralli olarak geçmiş. Asırlar boyunca farklı uygarlıklar arasında sık sık el değiştiren kent, Pers hakimiyetinden sonra M.Ö. 334 yılında Büyük İskender'e teslim olmuş. İlerleyen süreçte, yani Seleukos Krallığı döneminde de Seleukeia adını almış. M.Ö. 188 yılında gerçekleşen Apameia Barışı’nın ardından Pergamon Krallığı'na bağlanmış, M.Ö. 133 yılında da Roma hakimiyeti altına girmiş.
Bu coğrafyadaki antik kentlerin birçoğu gibi, Tralleis’in altın çağı da Roma döneminde yaşanmış. Verimli toprakları, seramik üretimi, tarım ve dericilik sayesinde kısa sürede zenginleşen kent, Pergamon ve Ephesos gibi önemli merkezlerle boy ölçüşebilecek düzeye ulaşmış. M.Ö. 26'da yaşanan büyük deprem, neredeyse yerle bir olmasına yol açmış. Ardından da İmparator Augustus'un desteğiyle yeniden inşa edilmiş ve bu dönemde geçici olarak Caesarea adını almıştır.
Tralleis Antik Kenti’nden günümüze ulaşan en önemli yapı, halk arasında "Üçgözler" olarak bilinen gymnasium kalıntısı. M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilen bu yapı, hem spor hem de hamam olarak kullanılmış. Heykeltıraşlık sanatındaki ustalığıyla da ünlenmiş olan kent, dünyaca ünlü Farnese Boğası başta olmak üzere birçok önemli heykelin üretim yeri. Hatta Ayasofya'nın mimarlarından Anthemios da Tralleis'te yetişen önemli sanatçılar arasında. Müzik tarihinde önemli bir yeri olan Seiklios'un mezar taşı da burada bulunmuş.
2025 yılının ilk yarısı itibarıyla Tralleis Antik Kenti’nin turizme açılması için yapılan çalışmalar hâlen devam ediyor. Şimdilik antik kent görece bakımsız halde ve girişleri ücretsiz.
