Cemil Paşa Konağı, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, tarihi Suriçi bölgesinde yer alır.
Osmanlı Devleti zamanında valilik görevinde bulunan Cemil Paşa’nın yaptırdığı konağın inşaatı 1887 yılında başlamış ve yaklaşık bir yıl içinde tamamlanmış. Haremlik ve selamlık kısımları bulunan konak, tipik bir Diyarbakır evi olarak bir avluyu çevreleyen ahır, mutfak, hizmetli odaları gibi mekanlardan oluşur. Konağın avlusunda bir havuz bulunur. Cemil Paşa Konağı bazalt taş kullanılarak yapılmıştır ve konağın iki girişi vardır. Konağın dış tarafında duvara yapılmış hayat ağacı ve lale motifi kabartmaları dikkati çeker. Bunun yanı sıra avluya bakan duvarlarda kireç kaymağına yumurta akı katılarak oluşturulan ve cas adıyla anılan harçla yapılan bezemeler de konağı güzelleştiren unsurlardan biridir.
1927 yılına kadar Cemil Paşa ve ailesine ev sahipliği yapan konak sonraki yıllarda okul ve dokumacılık atölyesi olarak kullanılmıştır. Konak, 1970’li yıllardan itibaren ise kendi kaderine terk edilmiştir. 1998’e gelindiğinde konağın restorasyonu için çalışmalar başlatılmış ancak süreç ilerletilememiştir. Konak, son olarak üç yıllık bir restorasyon çalışması neticesinde 2014 senesinde kent müzesi olarak hizmet vermeye başlamıştır. Ziyaretçiler, konakta Cemil Paşa ve ailesinin kullandığı eşyaları görebilmenin yanı sıra Diyarbakır’ın geçmişi ve müzik ve yemek kültürü gibi konularda bilgi sahibi olabiliyor.
