İstanbul'un Sultanbeyli ilçesi sınırları içinde ve merkezden 36 kilometre uzaklıkta yer alan Aydos Kalesi, deniz seviyesinden 325 metre yüksekteki bir tepenin zirvesinde konumlanan antik bir yapı. Asırlardır bölgeye sessizce tanıklık ediyor. Bizans İmparatorluğu döneminde Konstantinopolis ile Anadolu arasındaki ticaret yolunu korumak amacıyla inşa edilmiş. Tarihçesi 11.-12. yüzyıllara kadar uzanıyor.
Türk akınlarının yoğunlaştığı dönemde stratejik önemi hızla artan Aydos Kalesi, Bizans savunma sisteminin kritik bir parçası haline gelmiş. 13-14. yüzyıllarda ise nihai şeklini alarak bölgenin idaresi merkezi olmuş. İsmi, Yunanca "kartal" anlamına gelen "Aetos" kelimesinden geliyor. Aydos Dağı'nın kuzeydoğusunda kalması sayesinde, çevredeki geniş vadiyi kontrol etme imkanına sahipmiş. Bu stratejik konum, Osmanlı döneminde de önemini korumuş. Hatta bu dönem fethedilme hikayesi de ilginç: Aşık Paşazade'nin kayıtlarına göre, kale tekfurunun kızı bir rüya gördükten sonra Osmanlı komutanı Abdurrahman Gazi'ye yardım etmiş. Kızın attığı ip sayesinde surları aşan gaziler, gece baskınıyla kaleyi ele geçirmiş. Bu olay, Türk edebiyatında ve sinemasında sıkça işlenen bir tema haline gelmiş.
2010-2018 yılları arasında İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde gerçekleştirilen kapsamlı kazı çalışmaları, Aydos Kalesi’nin gizli hazinelerini de gün yüzüne çıkardı. On iki burç, iki büyük sarnıç, bir kilise ve tahıl deposu gibi yapılar bu çalışma kapsamında titizlikle restore edildi. Özellikle kilisedeki fresk kalıntıları ve Marmara mermerinden yapılmış süslemeler, dönemin sanat anlayışını yansıtan önemli bulgular. Kalenin 750 metreküp su depolama kapasitesine sahip sarnıçları, uzun kuşatmalara dayanabilmesini sağlamış. Hatta kalenin bazı bölümlerinde karbonlaşmış buğday ve bakla kalıntılarına rastlanmış, ki bu da yapının hem askeri hem de sivil yaşam merkezi olduğunu işaret ediyor.
Restorasyonun ardından arkeopark konseptiyle yeniden düzenlenen Aydos Kalesi, 2025 yılında haftanın pazartesi hariç her günü 09:00 ile 19:00 saatleri arasında ziyarete açık. Kalenin seyir teraslarından İstanbul'un muhteşem manzarasını izlemek de mümkün.