İzmir’deki Efes Antik Kenti’nin yakınlarında bulunan Yedi Uyuyanlar Mağarası, aynı zamanda Panayır Dağı’nın eteklerinde yer alıyor. Vedius Gymnasium’un yanından doğu yönüne doğru ilerleyen asfaltlanmış yoldan giderek ulaşabileceğiniz bu mağara, hem İslam’da hem de Hristiyanlıkta konu edilen yedi kişinin uyuduğu mağara olarak biliniyor. Söz konusu yedi kişi, yani Yedi Uyuyanlar, diğer isimleriyle Yedi Uyurlar; farklı kaynaklarda birbirinden ayrılan detaylarla anlatılan bir efsaneye konu olmuş. Aslında Müslümanlar Yedi Uyuyanlar Mağarası’nın Tarsus’ta ya da Afşin’de olduğunu varsayıyor. Ancak Hristiyanlar Efes Antik Kenti’nin yakınlarında bulunan bu mağaranın sözü geçen yer olduğunu kabul ediyor.
Kuran’da Kehf suresinde ismi Ahsab-ı Kehf Mağarası olarak geçen Yedi Uyuyanlar Mağarası’nın efsanesi ise şöyle: M.S. 250’li yıllarda ve İmparator Decius’un hükümdarlığı sırasında yaşayan yedi genç, imparatorun bir tanrı olarak görümesini ve bu sebeple tapınağa kurban verme gerekliliğini reddeder. Bunun üzerine ölüm tehditleri almaya başlayınca bir mağaraya saklanırlar. Hükümdar, onların mağaradan çıkamaması için önüne bir duvar örülmesini emreder. Yedi kişi bir süre sonra mağaranın içinde uykuya dalar ve uyandıktan sonra içlerinden biri yiyecek almak için kente gider. Kentte alışveriş yaparken fırıncıya para uzatınca, artık II. Theodosius’un hükümdarlığında olduklarını öğrenir. Yani, aslında mağarada bir gece değil, tam iki yüz sene geçirmişlerdir. Bu esnada Hristiyanlık da Roma İmparatorluğu’na tamamen yayılmıştır. Yemliha isimli bu genç mağaraya dönüp arkadaşlarına durumu anlatınca, yeniden hep birlikte uykuya dalmaya karar verirler. Bir daha da uyanmazlar. Efsaneye göre, onların ölümünün ardından burada büyük bir cenaze töreni düzenlenir ve mağaranın üzerine bir kilise inşa edilir.
Yedi Uyuyanlar Mağarası’nın bulunduğu alanda yapılan kazı çalışmalarında hem bir kilisenin hem de birçok mezarın kalıntılarına ulaşılmış. Bu kalıntıların duvarlarında Yedi Uyurlar’a hitaben yazılmış yazıtlar bulunmuş. Bu nedenle bu mağara Hristiyanlıkta o efsanevi kilisenin bulunduğu alan olarak kabul ediliyor. Yedi Uyuyanlar Mağarası’nın çevresinde, Efes Antik Kenti’ne ait bir mezarlık alanı da yer alıyor.
