İsmi bazı kaynaklarda Sinope Koimesis Kilisesi olarak da geçen Balatlar Kilisesi, Sinop’un Merkez ilçesine bağlı Ada Mahallesi’nin sınırları içinde bulunan ve Bizans Dönemi’nden günümüze ulaşan bir yapı. Yaklaşık 3 bin metrekarelik bir alanı kaplayan kilise M.S. 660 yılında dikdörtgen planla ve bir bazilika şeklinde inşa edilmiş. Sinop’ta Geç Roma İmparatorluk Dönemi’nden kalmış olan ve bugün işlevi belirlenebilen tek yapı olarak hâlen varlığını koruyor. Aslında burası bir yapı topluluğu şeklinde inşa edilmiş ve ilk zamanlarında hamam, palestra ve Gymnasium bölümlerinden oluşuyormuş. Fakat günümüzde tüm bunlardan geriye yalnızca üç salon kalmış durumda. Bunların da hamamın sıcaklık ve soğukluk bölümleri ile spor alanı olduğu tahmin ediliyor. Çünkü yapılan araştırmalarda hamamda kullanıldığı düşünülen ısıtma sisteminin izlerine de rastlanmış.
Balatlar Kilisesi ya da Balatlar Yapı Topluluğu’nun bir bölümü, Osmanlı Devleti’nin bölgeye hakim olduğu 15. ve 16. yüzyıllarda Ortodoks manastırına dönüştürülmüş. Yapının kuzeydoğu tarafında kalan odası da kilise işlevi aşıyormuş. Kilisenin nişleri Geç Bizans mimari üslubuna ait resimlerle süslenmiş. Kilisenin yakınlarında da ayazma bulunuyor. Ayrıca, doğu tarafındaki haç planlı yapı kalıntısının ve kuzey tarafta kalan salonun zemin katının mezarlık olarak kullanıldığı biliniyor. Mezarlık işlevi 20. yüzyıl başlarına kadar devam etmiş.
Balatlar Kilisesi’nde uzun yıllardan beri kazı çalışmaları devam ediyor. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gülgün Köroğlu’nun başlanlık ettiği kazılarda bölgenin tarihine ilişkin önemli bulguların ve ipuçlarının ele geçirilmesi hedefleniyor. Çalışmalar sırasında birçok farklı mezar açılmış ve içlerinde kalıntılar ile bir sandık bulunmuş. Köroğlu’na göre bu sandık, kazılar sırasında şimdiye kadar ele geçirilmiş olan en önemli buluntu. Sandığın ya önemli bir kişinin kemiklerini sakladığı ya da kutsal bir kişinin sembolik mezarı olduğu tahmin ediliyor. 2024 yılında, söz konusu çalışmalar sebebiyle Balatlar Kilisesi geçici olarak ziyarete kapalı. Fakat sizin bu yazıyı okuduğunuz tarihe bağlı olarak, yeniden ziyaretçilerini ağırlamaya başlamış olabilir.
