Cunda (Alibey) Adası’nın en ünlü tarihi yapılarından biri olan Ayışığı Manastırı, adanın kuzey tarafında kalan Patriçe Yarımadası’nın en uç noktasında konumlanıyor. Dik bir yamacın üzerinde ve deniz seviyesinden 299 metre yüksekte bulunan manastır, tepenin denizle birleştiği noktada. Manastırın inşa edildiği yıl hakkında hâlen kesin bir bilgiye ulaşılabilmiş değil. Ancak iki farklı taş üzerinde 1771 ve 1795 yılları yazılı. Ne var ki, manastırın 1771 yılında inşa edilmiş olması pek olası değil. Ayvalık halkının bu yıldaki koşulları ve manastırın bulunduğu noktanın ada merkezine olan uzaklığı göz önüne alındığında, bu tarihi yapının 1795’te inşa edilmesi daha gerçekçi bir olasılık.
Ayışığı Manastırı’nın günümüze dek ayakta kalabilmiş olmasının en önemli sebeplerinden biri; zeytin tevziatının, yani dağıtımının yapıldığı süreçte Katerinli Fahrettin Bey’in zeytinlik alanlarının sınırları içinde bulunması. Bu sayede hem yalnızca yazlık olarak kullanılmış hem de belirli dönemlerde bakım görmüş. Böylelikle yıllara yenik düşerek tümüyle harap olma riskinden kurtulmuş. Ne yazık ki, Katerinli Fahrettin Bey’in hayatını kaybetmesinin ardından definecilerin saldırısına uğramış. Bunun sonucunda büyük hasarlar almış.
Çevresi duvarlarla çevrelenen Ayışığı Manastırı’nın avlusunun tam ortasında bir kilise yer alıyor. Dikdörtgen planla inşa edilen bu kilise doğu yönüne bakacak şekilde ve dört kemerli olarak yapılmış. Sarımsak taşından inşa edilen giriş kapısının hem defalarca restorasyon gördüğü, hem de 1850’lerde tümüyle yıkılıp yeniden yaptırıldığı anlaşılıyor. Günümüzde büyük bir kısmı yıkık halde olan manastırın giriş tarafında, denize doğru olan noktada iki katlı bir bina yer alıyor.
