Her kentte, asırlardır aynı noktada varlığını koruyan, şehrin tarihi mirasının çok önemli parçalarını oluşturan yapılarla ve eserlerle karşılaşıyoruz. Görkemli kalelerden asırlık bedestenlere, devasa medreselerden ihtişamlı köprülere kadar; ülkemizde on binlerce kıymetli ve tarihi yapı bulunuyor. Ancak bunlar içinde en ilginç ve sıra dışı olanlardan birine, Tokat ev sahipliği yapıyor. Tokat’ın Merkez ilçesinde Anadolu coğrafyasında bir ilki temsil eden bir umumi tuvalet var. İsmi de, Sık Dişini Helası. Tokat Belediyesi tarafından kapsamlı bir restorasyon çalışmasından geçirilmiş olan umumi hela, 2021 yılından beri Su ve Temizlik Müzesi ismiyle ziyaretçilerini ağırlıyor.
Tokat’ın önemli tarihi yapılarından bazılarına ev sahipliği yapan Sulu Sokak Çarşısı’nda bulunan Sık Dişini Helası’nın tam olarak ne zaman inşa edildiğini hâlen bilmiyoruz. Fakat mimari özellikleri, bize 15. yüzyılda bir Osmanlı hamamının bir parçası olarak yapıldığını işaret ediyor. Daha doğrusu; hamamın, üzeri kubbeyle örtülmüş kare planlı mekanlarından birinin içine ahşap paravanlar eklenmesi neticesinde helaya dönüştürülmüş gibi görünüyor. Kapısı, güney cephesinde bulunuyor. Duvarları moloz taş, kubbesi ve pandantifleri ise tuğla kullanılarak inşa edilmiş. 19. yüzyıla kadar umumi tuvalet olarak kullanılmış ve büyük olasılıkla çok fazla kişi tarafından kullanıldığı için ismi “Sık Dişini Helası” olarak kalmış.
19. yüzyılda depo olarak kullanılmaya başlanan Sık Dişini Helası, 2000’li yıllara kadar bu işlevini sürdürdüğü için ciddi derecede yıpranmış. Tokat Belediyesi’nin restorasyonu neticesinde yeni kimliğine kavuşan yapı, artık Su ve Temizlik Müzesi adını taşıyor. Ücretsiz şekilde ziyaret edebileceğiniz müzede hem Sık Dişini Helası’nın tuvalet taşlarını hem de maşrapa gibi geleneksel ekipmanlarını görebiliyorsunuz. Henüz Avrupa’da umumi tuvalet kavramının gelişmediği bir dönemde aktif olarak kullanıldığını bildiğimiz Sık Dişini Helası, sizin de Tokat gezinizde uğrayacağınız en ilginç duraklardan biri olabilir.
