Samsun’un Alaçam ilçesine bağlı Çeşme Mahallesi’nde ve Samsun Sinop karayolunun 55. kilometresi üzerinde bulunan Alaçam Mübadele Müzesi, kentin turistik açıdan en çok ilgi gören müzeleri arasında. Alaçam’ın merkezinden kolayca ulaşım sağlanabilen bu tematik müzede etnografik eserler sergileniyor. Eserlerin tamamı, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması’nın ek protokolü neticesinde zorunlu göç etmek durumunda kalan mübadillerin bu dönemde yanlarında getirdiği eşyalardan oluşuyor. Bunlar arasında çeşitli belgeler ve eski fotoğraflar da var. Alaçam Mübadele Müzesi 2010 yılında Samsun İl Özel İdaresi’nin kararıyla geçirdiği restorasyon çalışmasının ardından, 2012 yılının ikinci yarısında ziyarete açıldı. Bu tarihten beri de ziyaretçilerini ağırlamayı sürdürüyor.
Bildiğiniz üzere, Lozan Antlaşması’nın ek protokolü dolayısıyla Batı Trakya ve İstanbul haricindeki bölgelerde yaşayan Rumlar ve Türkler zorunlu göç etmek durumunda kaldı. Bu kitlesel göç de mübadele olarak adlandırılıyor. Mübadele sırasında Anadolu’dan Yunanistan’a yaklaşık 1 milyon 250 bin Ortodoks Hristiyan Rum vatandaşının, Yunanistan’dan Anadolu’ya ise yaklaşık 500 bin Müslüman Türk vatandaşının göç ettirildiği biliniyor. Tarihe ilk resmi ve zorunlu göç olarak geçen mübadele, bu sebeple aslında toplamda yaklaşık iki milyon kişinin yaşadığı topraklardan ayrılmaları ve yeni yerleşim yerlerine göç etmeleri anlamına geliyor.
Samsun’a 1923 yılının sonu ile 1924 yılının Temmuz ayı arasında 44 bini aşkın göçmen yerleşmiş. Alaçam, Bafra, Tekkeköy, Çarşamba ve Terme gibi ilçelerin tamamına yerleştirilmişler. Alaçam Mübadele Müzesi de 19. yüzyılın sonlarında İptidai Mektebi olarak inşa edilmiş bir yapı. Günümüzde müzenin giriş katında mübadele tarihine ve yıllarına ilişkin yayınlar ve fotoğraflar sergileniyor. İkinci katta ise eserlerin tefrişi yapılıyor. Bu katta mübadillere ait özel eşyaları da yakından inceleyebiliyorsunuz. Müze haftanın pazartesi haricindeki tüm günlerinde ziyaret edilebiliyor.
